"Język angielski jest we współczesnym świecie tak podstawowym i nieodzownym narzędziem jak śrubokręt".



Rola motywacji w kształceniu językowym dziecka.
Języki obce, a szczególnie język angielski są nieodłączną częścią naszego życia, zwłaszcza po wejściu do Unii Europejskiej. J. angielski jest językiem międzynarodowej turystyki,
międzynarodowego biznesu i komunikacji. W dobie komputeryzacji, wymiany naukowej i gospodarczej – około 50 procent wszystkich umów jest sporządzanych w jęz. angielskim.
Bardzo wymownie rolę jaką dziś pełni język angielski oddaje cytat z magazynu :"Business  Week", który mówi że : "Język angielski jest we współczesnym świecie tak podstawowym i nieodzownym narzędziem jak śrubokręt".
      Język obcy w szkole jest jednak dla większości uczniów przedmiotem trudnym. Już sama
nazwa wskazuje, że jest to dla nich coś obcego, innego, rządzą nim inne reguły niż językiem ojczystym.

Przeszkody, które napotykają uczniowie w procesie nauki języka to:
 brak kontaktu z żywym językiem, fakt spotykania się z obcą mową tylko w szkole, na
lekcji, która mimo starań ze strony nauczyciela, zawsze będzie środowiskiem
"sztucznym"
 różnica między zapisem graficznym słowa, a jego wymową
 wielkość klasy (najbardziej efektywna grupa językowa to ok. 10 – 12 osób)
 zróżnicowany poziom klasy, nierówne tempo pracy
 dysfunkcje np. zaburzona lateralizacja, dysleksja, zaburzenia słuchu, wady wymowy
Podstawa programowa dla I i II etapu edukacyjnego w zakresie języka obcego zakłada
osiągnięcie poziomu opanowania języka zapewniające minimum komunikacji językowej.
Znaczy to, że uczeń powinien poradzić sobie w bardzo prostych sytuacjach komunikacyjnych,np. kupić sobie coś do jedzenia, zapytać o drogę, zaproponować coś do picia itp. Zadaniem nauczyciela języka w szkole podstawowej jest także rozbudzić ciekawość i otwartość dzieci, zainteresować ich innymi kulturami oraz przygotować do samodzielności w procesie uczenia się języka obcego na dalszych etapach kształcenia.
           Od wielu lat naukowcy prowadzą badania mające ustalić optymalny okres rozpoczynania nauki języka obcego. Starają się oni ustalić czy i jak wczesna nauka języka wpłynie na efekty i poziom opanowania tego języka w dalszym kształceniu szkolnym. Z badań neurologów przeprowadzonych nad fizjologią mózgu wynika, że najlepszy okres do nauczenia się języka obcego w warunkach naturalnych tj. np. od jednego z obcojęzycznych rodziców, przypada na pierwsze 10 lat życia dziecka. Dzieje się tak ze względu na pewne fizjologiczne predyspozycje, np. ucho dziecka, reagujące na początku swego rozwoju na wszystkie długości fal, po 12 roku życia przestawia się na takie długości, które są charakterystyczne tylko dla języka ojczystego. W pierwszych latach życia dziecko przyswaja sobie drugi język bezakcentowo i staje się dwujęzyczne.

              Trochę inaczej wygląda sytuacja w przypadku uczenia się języka w warunkach szkolnych,
gdzie dzieci nie mające kontaktu z językiem poza szkołą uczą się go jako języka obcego. W
warunkach szkolnych tempo przyswajania języka jest znacznie wolniejsze i wymaga dużo
dyscypliny i systematyczności, zarówno ze strony ucznia, jak i nauczyciela. Pojawia się też
tzw. interferencja, czyli konflikt z językiem ojczystym. Niemniej jednak, uważa się, że warto rozpoczynać naukę języka we wczesnych klasach szkoły podstawowej gdyż dzieci podchodzą do języka obcego w sposób naturalny, są pozytywnie nastawione do mówienia, naśladowania i nie boją się popełniać błędów, chcą eksperymentować, charakteryzuje je tzw. "kreatywna beztroska". Dzieci kształtują dobre wzorce wymowy, bo w przeciwieństwie do dorosłych i starszej młodzieży nie krępują się wymawiać nowych słów, chcą z nimi eksperymentować, nie boją się ośmieszenia itp.
                Rozpoczynając zatem naukę we wczesnych latach nauki szkolnej, dzieci nie uczą się szybciej niż dorośli, wręcz przeciwnie – dorośli mogą nawet w jeden rok opanować cały materiał szkoły podstawowej i gimnazjum, ale zyskują znaczną przewagę nad dorosłymi jeżeli chodzi o wymowę. Uważa się też, że nauka języka ma pozytywny wpływ na rozwój sprawności intelektualnychdziecka, gdyż wspiera procesy myślowe, uczy tworzenia analogii, ponieważ dziecko w naturalny sposób porównuje język obcy z językiem ojczystym, itp.
We wczesnym kontakcie z jęz. obcym widzi się też szansę wychowania dziecka na otwartego i tolerancyjnego bowiem dzieci poznają bowiem inny świat, obcą kulturę i zauważają wtedy, że świat może być przez różne kultury odbierany nieco inaczej.

           Biorąc pod uwagę korzyści płynące z wczesnego rozpoczynania nauki języka, a także
pamiętając o trudnościach jakie dzieci napotykają w trakcie nauki, zarówno nauczyciele, jak i rodzice muszą zastanowić się nad znalezieniem odpowiedzi na bardzo istotne pytanie: „Co
zrobić, żeby zmotywować dziecko do nauki języka?”

              Motywacja jest pewnego rodzaju wewnętrzną siłą, która popycha kogoś do podjęcia jakiegoś działania. Pojęcie to jest ściśle powiązane z celami, które zainteresowana osoba stawia przed sobą. Cele , jakie mogą charakteryzować źródło motywacji do nauki można podzielić na:
a) krótkoterminowe (np. nauczę się na następną lekcję, żeby nie dostać jedynki ze
sprawdzianu)
b) długoterminowe (np. nauczę się języka i zostanę tłumaczem)
c) cel – „wypaść jak najlepiej” (być pochwalonym, uniknąć krytyki)
d) cel – „umieć jak najwięcej” (dziecko jest świadome trudności jakie towarzyszą
nauce języka, ale chce je pokonywać, bo wie, że prowadzą one do osiągnięcia celu)
Motywacja może być także:
a) wewnętrzna (dziecko samo chce się uczyć)
b) zewnętrzna ( nauczyciele, rodzice, rówieśnicy itp.)
c) źródłem chęci nauki języka ukierunkowanym na integrację – np. wyjazd za granicę,
zafascynowanie kulturą, literaturą itp. danego obszaru językowego)
d) źródłem chęci nauki języka jako „instrumentu” – np. zdobycie lepszej pracy, lepsze
zarobki, podniesienie statusu społecznego itp.
Istnieje też podział na motywację:
a) globalną – („nauka języka jest sama w sobie moim celem”)
b) sytuacyjną („uczę się w klasie, chcę dobrze wypaść wśród kolegów”, lub „mam
anglojęzycznego rodzica – nie mam wyjścia”)
c) zadaniową – („ nauczę się w końcu jak tworzyć pytania w czasie przeszłym”)
              Jak wynika z powyższych przykładów, motywacja to zjawisko niezwykle złożone. Często różne rodzaje motywacji wzajemnie się przenikają i zazębiają.
W praktyce szkolnej można założyć, że czynnikami mającymi bezpośredni wpływ na
motywowanie uczniów do nauki są:
 nauczyciele
 rodzice
 rówieśnicy
 postępy w nauce (oceny cząstkowe, wyniki testów, egzaminów itp.)
 satysfakcja z udanej komunikacji językowej (np. uczniowi udało się pomóc
obcokrajowcowi: objaśnić drogę, kupić bilet itp.)
 sytuacja w jakiej uczeń się uczy języka (czy możliwy jest np. wyjazd za granicę)
 nagrody, wyróżnienia
 kary, stosowane sankcje
 otoczenie (np. klasa jednojęzyczna czy wielokulturowa)
 kultura (np. kultura masowa posługująca się określonym językiem)
 system edukacji
 oczekiwania społeczne, postawy innych ludzi, presja środowiska itp.

Cechy charakteryzujące zmotywowanego ucznia:
1. Jest zorientowany na sukces – chce wykonywać i podejmować zadania oraz wierzy we
własne możliwości
2. Uważa sukces w nauce za ważny, po to żeby podtrzymywać i promować własny,
pozytywny wizerunek
3. Chce pokonywać trudności, po to aby odnieść ostateczny sukces
4. Ma aspiracje, jest ambitny, chce wykonywać trudne zadania, mieć najlepsze oceny itp.
5. Widzi cel w uczeniu się, cel w wykonywaniu konkretnych ćwiczeń i prac
6. Jest wytrwały, cały czas inwestuje spory wysiłek w proces uczenia się i nie zraża się
niepowodzeniami
7. Nie frustruje się chwilowym brakiem zrozumienia nauczanych treści, wie, że jest to
sytuacja przejściowa i że zrozumienie całości przyjdzie później
Co rodzice mogą zrobić by pomóc dzieciom budować motywację do nauki:
1. Bycie autorytetem w mówieniu co dobre, potrzebne itp. (Dziecko wie, że tata czy
mama wie najlepiej. Nauczyciel jest swego rodzaju „szeryfem” – wymaga, pilnuje i
choć zachęca do nauki, dzieci postrzegają go jako osobę, która już to umie i myśli, że
„to takie proste”)
2. Rozbudzanie ciekawości swoich dzieci innymi krajami i kulturami.
3. Pozwalanie dzieciom, zwłaszcza młodszym, przejmować rolę rodzinnych
„nauczycieli”, interesowanie się tym, czego dziecko ostatnio się nauczyło, co
ciekawego poznało na lekcjach języka obcego.
4. Branie udziału w sukcesach i porażkach dziecka- zachęcanie do nauki, kreowanie
pozytywnego wizerunku i sensu nauki języka, przy jednoczesnym budowaniu w
dziecku pozytywnego stosunku do trudności jakie napotyka, podkreślanie, że nauka to
wysiłek, a przeszkody są naturalnym i przejściowym stanem, którym nie można się
zniechęcać, ale uważnie i wytrwale dążyć do zrozumienia zawiłych treści.
5. Wspieranie dzieci w nauce – właściwa postawa rodziców polegająca nie tylko na
karaniu za złe wyniki w nauce, ale raczej na chęci poznania przyczyn niepowodzeń i
ścisłej współpracy z nauczycielem przedmiotu w celu rozwiązania pojawiających się
problemów.
           Tak więc, motywacja do nauki odgrywa istotną rolę w procesie przyswajania sobie języka obcego. Istnieją różne rodzaje motywacji i najczęściej wzajemnie się one przenikają. W warunkach szkolnych, wiele czynników wpływa na motywację uczniów do nauki, a są one nie tylko związane ze szkołą, ale równie istotną rolę odgrywa postawa rówieśników, kulturowe postrzeganie danego języka, czynniki ekonomiczne itp. Im bardziej zmotywowany uczeń, tym szybciej i łatwiej uczy się on języka obcego. Rolą nauczycieli i rodziców jest więc zatem ściśle współpracować w wyrabianiu u uczniów właściwych postaw i zachowań w odniesieniu do procesu nauki języka obcego. Powinna być to przede wszystkim rola wspierająca, a nie oceniająca, po to aby wspólnie osiągnąć cel jakim jest nabycie przez ucznia kompetencji językowych ułatwiających mu naukę języka na kolejnym etapie językowym, a w dalszej perspektywie – funkcjonowanie w społeczeństwie, w którym znajomość języków obcych odgrywa coraz ważniejszą rolę.




mgr Joanna Skrzyniarz